WAT IS ‘POKA YOKE’ ...

Waarom is een ‘Poka Yoke’ nuttig?  

Poka Yoke is een populair verbeterconcept, ontwikkeld door de Japanse ingenieur Shigeo Shingo die het beroemd en populair maakte via toepassingen binnen Toyota. Specifieker: binnen het door hem mede vormgegeven Toyota Production System (zeg het ‘schoolvoorbeeld’ van Lean in de Automotive sector). 

In het Nederlandstalige boek “Lean Six Sigma: Samenzinnig verbeteren” staat over Poka Yoke letterlijk:   

“De Japanse term Poka Yoke betekent: ‘onopzettelijke fouten vermijden’. Het komt neer op vroegtijdig signaleren en voorkomen van vergissingen of fouten in het proces, om je product of dienst met minder ‘gedoe’ te kunnen leveren.” 

Een Poka Yoke is nuttig aangezien het focussen op foutenvoorkoming veel frustratie, tijd en geld kan schelen. In het genoemde boek is een voorbeeld van een Poka Yoke uit de Formule 1 gegeven: 

Op de foto zie je een rode markering, om een vergissing in welke band van de auto het is, te voorkomen. 

Wat ís het verbeterconcept Poka Yoke? 

Zoals al vermeld is de oorsprong van Poka Yoke vanuit Toyota waarbij zij focuste op de vermindering van vergissingen wilden voorkomen en/of op tijd detecteren  

Idealiter voorkom je vergissingen (preventie), die verstoringen bij jezelf, je klant of collega veroorzaken. Voorbeeld: stekkers die maar op één manier kunnen worden aangesloten aan je laptop.  

Je kunt Poka Yoke’s grofweg in twee typen indelen: Preventie en Detectie. Zie onderstaande afbeelding ter toelichting.   

Typen Poka Yoke’s op twee niveaus: preventie & detectie 

Voor meer detail of diepgang is het ook mogelijk om Poka Yoke's in te delen in mogelijk 5 typen.

Meerdere typen Poka Yoke’s: een verfijning 

Wat te doen bij onbedoelde vergissingen / fouten?

Bovenstaande afbeelding geef een hiërarchische indeling weer binnen Poka Yoke’s.

De eerste vier typen zijn, mits goed ingevuld, zogenaamde ‘echte’ Poka Yoke’s:

1. Elimineren, 2. Preventief herontwerpen, 3. Vervangen en 4. Faciliteren. Deze zijn gericht op het voorkomen van vergissingen (preventie). De 4e (Faciliteren) lijkt misschien iets minder effectief ten opzichte van de eerste drie, maar bedenk dat bijvoorbeeld type “3. Vervanging” niet altijd beter is dan type “4. Faciliteren”. Digitale vervanging van manueel werk bijvoorbeeld is niet altijd eenvoudig of zelfs goed werkzaam in de praktijk. Bijvoorbeeld als een meter regelmatig stuk gaat. Of als je een dure robot aanschaft die toch niet goed werkt door veranderde omstandigheden.

De vijfde type is meer een waarschuwing of 'detectie achteraf', ook wel de eerder genoemde ‘detectie Poka Yoke’.  

Vaak zijn Poka Yoke’s niet (te) duur en (liefst) eenvoudig en is het een vast onderdeel in het werkproces. 

Voorbeelden van Poka Yoke’s

Voorbeelden zijn er, als je goed kijkt, te over. Er bestaan miljoenen. Er zitten bijvoorbeeld wel honderden Poka Yoke’s in je auto, software of productielijn.  

Noot: een Poka Yoke is dus iets anders dan enkel een menselijke eindcontrole. Een mens kan namelijk iets miszien. Ook een expert. De neiging van bijvoorbeeld bestuurders is in een reflex ‘controle op controle’ te willen. Dit zorgt in ieder geval voor meer werk, en kan ook veel minder effectief zijn dan het invoeren van … goede Poka Yoke‘s!  

Voorbeelden van Poka Yoke’s zijn hieronder terug te vinden op basis van in ieder geval 5 typen Poka Yoke’s.  

Een laatste type 'voorkoming' van vergissingen en/ of fouten is geen Poka Yoke, maar meer als 'effectverminderende maatregel'. Een type maatregel die bij overmacht, grootse gevolgen, gebrek aan alternatief, creativiteit en/ of inzicht als 'noodgreep' ook inzetbaar is.

Poke Yoke in de praktijk

Wil je wat meer tips of hulp in hoe je Poka Yoke’s inzet in de praktijk?  

Dan is het volgen van één van onze Lean (Six Sigma) trainingen de ultieme oplossing. Wij geven trainingen voor zowel beginnende als ervaren verbeteraars waarbij concepten, technieken en methoden op het gebied van verbeteren aan bod komen. Zoals uitleg over en het toepassen van Poka Yoke's in de praktijk. Je kunt samen met ons oefenen om het je eigen te maken. Leren door te doen!